Türkiye’nin en önemli tarım alanlarından biri olan Konya Ovası, son yıllarda giderek artan obruk oluşumlarıyla karşı karşıya. Uzmanlara göre, iklim değişikliği, kurak geçen kış mevsimi ve baharda görülen yoğun yağışların ardından toprak yapısının ağırlaşması, bölgede yeni obrukların oluşmasını hızlandırabilir.
Konya Teknik Üniversitesi Obruk Araştırma ve Uygulama Merkezi Müdürü Prof. Dr. Fetullah Arık, bölgede obruk oluşumlarının sürdüğünü ve mevcut koşulların yeni çöküntüler için elverişli olduğunu vurguladı.
TOPRAK AĞIRLAŞTI, OBRUK RİSKİ ARTTI
2024 yılı, Konya Ovası için sıra dışı hava koşullarını beraberinde getirdi. Kış aylarında yağış miktarının son yılların en düşük seviyelerinde kalması, toprağın yeterince nemlenmesini engellerken, bahar aylarında başlayan yoğun yağışlar toprak yapısında ani değişimlere neden oldu.
Prof. Dr. Arık, bu ani değişimin obruk oluşumları açısından risk taşıdığına dikkat çekerek şu ifadeleri kullandı:
“Bu yıl neredeyse son yılların en kurak kışını yaşadık. Baharda ise geçtiğimiz yılın neredeyse iki katı kadar yağış aldık. Bu durum toprağın ani ağırlaşmasına yol açtı. Eğer altta zaten çökmeye hazır bir yapı varsa, bu ağırlık çökme sürecini hızlandırabilir. Bu nedenle bölgede obruk sayısında artış bekleniyor.”
OBRUKLAR SIĞLAŞIYOR, YAYILIM ALANI GENİŞLİYOR
Konya başta olmak üzere Aksaray, Karaman, Afyonkarahisar, Sivas, Eskişehir gibi çevre illerde de obruk oluşumlarının kayıtlara geçtiğini belirten Arık, son dönemdeki obrukların çoğunun “örtü çökmesi” şeklinde gerçekleştiğini ifade etti. Bu tür obruklar, yer altındaki boşlukların zamanla çökmesiyle değil, üzerini örten toprak tabakasının göçmesiyle meydana geliyor.
“Ana kaya içinde çözünmeler ve boşluklar hâlâ devam ediyor. Ancak bu boşlukların üstünde yer alan örtü çökünce, obruklar daha sığ ve daha yaygın şekilde oluşuyor. Alttaki sistem ya tıkanıyor ya da dolgu malzemeyle kapanıyor.”
642 OBRUK RESMİ KAYITLARDA
Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı’nın (AFAD) Afet Riski Araştırma Sistemi verilerine göre, sadece Konya’da bugüne kadar 642 obruk resmi olarak kayıt altına alındı. 2023 Mayıs ayından bugüne kadar ise Konya’da 12, Karaman’da 3, Aksaray’da 2, Afyonkarahisar, Sivas ve Eskişehir’de ise birer olmak üzere toplam 20 yeni obruk oluştu.
Arık, obruk tehdidinin yalnızca Konya ile sınırlı olmadığını, Niğde, Nevşehir, Çorum, Şanlıurfa, Batman, Siirt, Bitlis ve Ankara gibi illerde de obruk oluşumlarının gözlemlendiğini kaydetti.
DEV OBRUK: YARIMOĞLU OBRUĞU HÂLÂ GENİŞLİYOR
2009 yılında Karapınar-Konya yolu yakınlarında bir tarla içerisinde oluşan Yarımoğlu Obruğu, boyutu ve yıllar içinde gösterdiği değişimle dikkat çekiyor. Prof. Dr. Arık’a göre, bu obruk oluştuğu ilk yıllarda 55 metre çapında ve 80 metre derinliğinde iken, kenarlardan düşen malzeme nedeniyle çapı zamanla 64 metreye kadar genişledi. Derinliği ise 57 metreye düştü.
Başlangıçta yer altı su seviyesinin etkisiyle su dolu bir görünüme sahip olan obruk, zaman içinde suyun çekilmesiyle kurudu. Arık, bu tür büyük çaplı obrukların, yeraltı su seviyesindeki dalgalanmalardan da etkilendiğini belirtti.
