Sanayi Devrimi’nden günümüze kadar geçen sürede, dünya genelinde tarım, madencilik ve kentleşme faaliyetlerinin yaygınlaşmasıyla birlikte orman alanları büyük ölçüde yok edildi. Bu durum yalnızca doğanın dengesini değil, aynı zamanda insan yaşamını tehdit eden afetlerin sıklığını ve şiddetini de doğrudan etkiliyor. Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) ve British Columbia Üniversitesi'nin (UBC) verileri, ormansızlaşmanın artık yalnızca çevresel bir sorun değil, aynı zamanda büyüyen bir afet riski haline geldiğini ortaya koyuyor.
420 MİLYON HEKTAR ORMAN YOK OLDU
FAO’nun yayımladığı verilere göre, yalnızca 1990 yılından bu yana dünya çapında yaklaşık 420 milyon hektar orman alanı kaybedildi. Bu alan Hindistan'ın yüzölçümüne eşdeğer bir büyüklüğe denk geliyor. Kayıplar, 2015-2020 döneminde yavaşlamış olsa da, bu beş yıllık süreçte dahi yıllık ortalama 4,7 milyon hektarlık net orman kaybı yaşandığı kayıtlara geçti.
FAO’nun 2020 tarihli “Küresel Orman Kaybı Değerlendirmesi” raporuna göre, dünya kara alanlarının yaklaşık yüzde 31’i hâlâ ormanlarla kaplı. Bu, 4.06 milyar hektar orman alanına tekabül ediyor. Ancak bu devasa rakamlar bile doğanın giderek artan yıkımına karşı yeterli güvenceyi sunmuyor.
ORMAN KAYBI SELLERİ 18 KAT ARTIRIYOR
Dünya'da yer alan habere göre; British Columbia Üniversitesi (UBC) öncülüğünde yürütülen yeni bir araştırma, ormanların kesilmesinin sel felaketleri üzerindeki etkisini çarpıcı verilerle ortaya koydu. Araştırmaya göre, orman kaybı nedeniyle geçmişte 70 yılda bir yaşanan büyük çaplı sel felaketleri, günümüzde artık 9 yılda bir meydana geliyor. Daha da çarpıcısı, ormanların bu hızda kesilmeye devam etmesi halinde, felaket boyutundaki sellerin sıklığının 18 kat artabileceği ve etkilerinin 40 yıla kadar sürebileceği vurgulanıyor.
UBC Ormancılık Fakültesi’nden hidrolog ve çalışmanın kıdemli yazarı Dr. Younes Alila, araştırmanın geleneksel orman yönetimi anlayışına meydan okuduğunu belirtti. “Sektörün ve politika yapıcıların sadece ne kadar ormanın yok edildiğine değil, aynı zamanda bu yok edişin nerede, nasıl ve hangi koşullarda gerçekleştiğine dikkat etmeleri gerekiyor,” diyen Alila, küçük gibi görünen arazi faktörlerinin bile sel riskini belirgin şekilde etkileyebileceğini vurguladı.
COWEETA LABORATUVARI’NDA 70 YILLIK DENEY
Araştırmanın temelini, Kuzey Carolina’daki Coweeta Hidroloji Laboratuvarı’nda yürütülen dünyanın en uzun süreli orman deneyi oluşturuyor. 1950’li yılların sonlarında başlatılan bu deney kapsamında, biri kuzeye, diğeri güneye bakan iki komşu su havzası tamamen temizlenerek gözlemlendi.
Sonuçlar oldukça dikkat çekici: Güneş ışığını daha az alan ve daha fazla nem tutan kuzeye bakan havzada, sellerin sıklığı dört ila 18 kat arasında arttı. Ortalama sel boyutları yüzde 47 artarken, en büyük sellerdeki artış oranı yüzde 105’e ulaştı. Buna karşılık, güneye bakan havzada aynı uygulamanın taşkın davranışı üzerinde neredeyse hiçbir etkisi gözlemlenmedi.
UZUN SÜRELİ ETKİ VE DERİNLEŞEN TEHDİT
UBC araştırmacıları, orman kesiminin yalnızca kısa vadeli değil, aynı zamanda uzun vadeli iklim ve afet risklerini de artırdığına dikkat çekiyor. Özellikle iklim değişikliğiyle birleşen bu süreç, yağış rejimlerinin dengesizleşmesine, aşırı hava olaylarının artmasına ve aşağı havza topluluklarının daha büyük risk altında kalmasına neden oluyor. Araştırmada, ormansızlaşmanın bir bölgenin taşkın rejimini 40 yıla kadar etkileyebileceği bilimsel olarak ortaya konuldu.
“KÜÇÜK” ARAZİLER, BÜYÜK ETKİLER
Çalışmanın ilk yazarı ve UBC Ormancılık Fakültesi’nde doktora öğrencisi olan Henry Pham, araştırmanın sonuçlarını değerlendirirken, küçük coğrafi detayların bile felaketlere yol açabileceğini söyledi. “Eğim yönü gibi görece küçük görünen faktörler, bir havzanın sel riskine verdiği yanıtı ciddi şekilde etkileyebilir,” diyen Pham, orman yönetimi uygulamalarının yerel jeolojik ve meteorolojik koşullarla birlikte değerlendirilmesi gerektiğine işaret etti.
