2024 yılının ilkbaharında Türkiye genelinde yaşanan don olayları meyve üretimini vururken, İstanbul, Antalya, Adana ve İzmir gibi büyük hal merkezlerinde fiyatlar son bir yılda iki katına çıktı. Ancak sektör temsilcilerine göre fiyatlardaki bu sert yükselişin arkasında yalnızca doğal afetler değil, giderek artan üretim maliyetleri ve tarımda süregelen yapısal sorunlar var.
İstanbul Hali verilerine göre, 2024 Mayıs ayında çilek 50-75 TL, erik 45-80 TL, kayısı 30-60 TL, şeftali 25-50 TL, kiraz ise 60-100 TL arasında satılırken; bu yıl aynı ürünlerin fiyatları çilekte 100-130 TL, erikte 150-200 TL, kayısıda 70-100 TL, şeftalide 130-180 TL, kirazda ise 150-300 TL bandına yükseldi. Benzer artışlar diğer büyükşehir hallerinde de gözlemlendi.
MALİYETLER KATLANDI, ÜRETİCİ NEFES ALAMIYOR
Ekonomim'in haberine göre, halciler ve üreticiler, mazot, gübre, ambalaj, işçilik ve nakliye gibi temel tarım girdilerinde yaşanan yüzde 100'ün üzerindeki artışların, fiyatlara doğrudan yansıdığına dikkat çekiyor. İstanbul Halciler Derneği Başkanı Numan Duyan, “Zirai don önemli bir etken ama esas sorun tarımsal üretimdeki maliyet baskısı. Üretici kazanamayınca üretimden çekiliyor, bu da piyasada dengesizlik yaratıyor” dedi. Duyan, çözüm için “kontrollü tarım” ve kırsalın güçlendirilmesini önerdi.
“ÜRETİCİ KORUNMADAN TÜKETİCİ KORUNAMAZ”
Antalya Hal Komisyoncuları Derneği Başkanı Nevzat Akcan da üreticinin karşılaştığı zorluklara dikkat çekerek, “Tarımda plansızlık var. Fiyatlar yükseldiğinde ilk suçlanan biz oluyoruz ama ortada sistematik bir çöküş var. Üretici ayakta kalamazsa tüketici de uygun fiyatla gıdaya ulaşamaz” ifadelerini kullandı.
Adana ve İzmir'deki sektör temsilcileri de benzer görüşte birleşiyor. Adana Ticaret Odası Meclis Üyesi Zafer Hallaçoğlu, “Çilek fiyatları bu yıl don yüzünden değil, üretim eksikliği ve maliyetlerden dolayı arttı. Serada üretim çok pahalı, bu da direkt fiyatlara yansıyor” dedi. Adana Kabzımallar Esnaf Odası Başkanı Mahsun Doğan ise “Nakliyeden işçiliğe her kalem zamlandı. Üretim bu koşullarda ucuz olamaz” diyerek, fiyat artışının yapısal boyutuna işaret etti.
TEZGÂHLAR ATEŞ PAHASI
İstanbul pazarlarında ve zincir marketlerde meyve fiyatları cep yakıyor. Pazarda erik 200-250 TL, çilek 120-150 TL, şeftali 250 TL, kiraz 200-250 TL arasında satılırken, zincir marketlerde erik 170-240 TL, çilek 130 TL, şeftali 200 TL, kayısı ise 60-90 TL arasında değişiyor.
“TARIMSAL ÇÖKÜŞ” UYARISI
Sektör temsilcileri, mevcut üretim politikaları ve maliyet baskısıyla tarımda sürdürülebilirliğin tehdit altında olduğunu vurguluyor. “Çiftçi desteklenmezse tarım çöker” diyen üreticiler, yapısal reformlar, maliyetlerin kontrolü ve planlı üretim için acil müdahale çağrısında bulunuyor. Aksi halde, uzmanlara göre 2026 yılı çok daha derin bir gıda krizine kapı aralayabilir.
