Türkiye, İsrail’in Gazze’de yürüttüğü askeri operasyonlara karşı alınması öngörülen önlemleri içeren Lahey Grubu’nun Bogota Ortak Bildirisi’ne katılımını 25 Temmuz 2025 tarihinde ilettiği diplomatik notayla Kolombiya Dışişleri Bakanlığı’na bildirdi. Söz konusu notada, bildiride yer alan “Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi”ne (BMDHS) yapılan atıfların Türkiye bakımından geçerli olmadığı belirtildi.
Lahey Grubu’nun resmî internet sayfasında yer alan bilgilere göre, Türkiye bildiride yer alan ikinci ve üçüncü maddelerde geçen BMDHS ifadelerine ilişkin bir açıklama sunarak, bu ifadelerin Türkiye'nin mevcut hukuki tutumunu değiştirmeyeceğini ifade etti. Türkiye’nin bildiride yer alan diğer hususlara dair herhangi bir sınırlama ya da karşı beyanı bulunmadı.
Ortak Bildirinin söz konusu ikinci ve üçüncü maddeleri şu şekilde:
"Gemilerin İsrail’e silah, mühimmat, askeri yakıt, ilgili askeri teçhizat ve çift kullanımlı malzemeleri taşıma amacıyla kullanılma riskinin açıkça bulunduğu tüm durumlarda; kara sularımız ve limanlarımızın soykırım, savaş suçları, insanlığa karşı suçlar ve diğer uluslararası hukuk ihlallerini mümkün kılan veya kolaylaştıran faaliyetlere aracılık etmemesini teminen; kendi yetki alanımızda, uygun olduğu hallerde, BMDHS dahil olmak üzere ilgili uluslararası hukuk kurallarına tam riayetle, herhangi bir limanda gemilerin geçişine, demirlemesine ve hizmet almasına engel olunması.
Bayraklarımızı taşıyan gemiler aracılığıyla İsrail’e silah, mühimmat, askeri yakıt, ilgili askeri teçhizat ve çift kullanımlı malzemelerin taşınmasının önlenmesi; bu yasağın ihlali halinde, bayraktan çıkarma dahil olmak üzere tam hesap verebilirliğin sağlanması; bu süreçte BMDHS dahil olmak üzere ilgili uluslararası hukuk kurallarına tam riayetle hareket edilmesi ve İsrail’in işgal altındaki Filistin topraklarındaki hukuka aykırı varlığının sürdürülmesine hiçbir surette yardım veya destek sağlanmaması."
Lahey Grubu’nun kabul ettiği bildiride ayrı bir eylem planı yer almıyor. Bunun yerine, taraf devletlerin uluslararası hukuk çerçevesinde alabileceği siyasi ve idari önlemler sıralanıyor.
FİDAN'DAN KONUYA İLİŞKİN AÇIKLAMA GELMİŞTİ
Dışişleri Bakanı Hakan Fidan da 25 Temmuz tarihinde yaptığı bir açıklamada, Bogota toplantısında kabul edilen ortak bildirinin Türkiye tarafından değerlendirildiğini ve bildiride yer alan bazı atıflar nedeniyle Türkiye’nin katılımını bir bildirimle ilettiğini açıklamıştı.
Fidan, bildirinin son imza tarihinin 30 Eylül olduğuna işaret ederek, metinde BMDHS'ye atıfta bulunan kısımlar olduğunu ve Ege Denizi'ndeki statü sorunu çözülmediği için Türkiye'nin buna taraf olmadığını belirtmişti.
Fidan, uluslararası hukukçularla görüşerek gerekli şerhi koyduklarını ve şerhle bildiriyi tanımakta sorun görmediklerini söylemişti.
TÜRKİYE'NİN BMDHS'YE YÖNELİK TUTUMU
Türkiye, 1982 tarihli BMDHS’ye taraf değil. Türkiye, sözleşmenin özellikle Ege Denizi gibi özgün coğrafi ve tarihsel koşullara sahip yarı kapalı deniz alanlarına yönelik hükümlerinin, bölgesel dengeleri gözetmediği ve mevcut sorunlara çözüm sunmadığı kanaatinde. Bu nedenle, yalnızca sözleşmeye taraf olmamakla birlikte, BMDHS’ye yapılan dolaylı atıfları içeren uluslararası belgeleri de dikkatle değerlendirme yaklaşımını sürdürüyor.
Sözleşmenin özellikle karasuları genişliği (3. madde), bitişik bölge düzenlemesi (33. madde) ve ada rejimi (121. madde) gibi başlıkları, Türkiye’nin Ege Denizi’ndeki hak ve menfaatleri bakımından önemli görülüyor. Türkiye, bu hükümler nedeniyle sözleşmenin kendi bölgesel çıkarlarıyla bağdaşmadığını belirtiyor.
