Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından yayımlanan kapsamlı bir araştırma raporu, kısırlık sorununun milyonlarca insanı, ailelerini ve toplumlarını etkilediğini gösteriyor. DSÖ'nün tahminlerine göre, üreme çağındaki her altı kişiden biri, yaşamının bir döneminde kısırlık sorunu yaşıyor.
KISIRLIĞIN TANIMI VE TEDAVİSİ
Sağlık örgütü, araştırmasında kısırlığın bilimsel tanımını şu şekilde yaptı: "Kısırlık, 12 ay veya daha uzun süreli düzenli ve korunmasız cinsel ilişkiye rağmen gebelik elde edilememesiyle tanımlanan erkek veya kadın üreme sisteminin bir hastalığıdır." Kısırlık, erkek, kadın veya açıklanamayan faktörlerden kaynaklanabilir.
DSÖ, kısırlık tedavisinin genellikle tüp bebek (IVF) ve diğer tıbbi destekli üreme yöntemlerini içerdiğini belirtti.
Kısırlığın Temel Nedenleri ve Kaynakları
DSÖ raporunda, sorunun kaynaklarına ilişkin temel bilgiler ve tespitler aktarıldı:
Erkek Üreme Sisteminde Kısırlık Nedenleri:
-
En sık olarak meninin dışarı atılmasındaki sorunlar.
-
Sperm yokluğu veya düşüklüğü.
-
Spermin anormal şekil (morfoloji) ve hareket (motilite) özelliklerinden kaynaklanan durumlar.
Kadın Üreme Sisteminde Kısırlık Nedenleri:
-
Yumurtalıklar, rahim, fallop tüpleri ve endokrin sistem başta olmak üzere çeşitli anormallikler.
Kısırlık Türleri: Kısırlık, birincil veya ikincil olabilir. Birincil kısırlık, kişinin daha önce hiç gebelik elde edememesi durumudur; ikincil kısırlık ise daha önce en az bir gebelik elde edilmiş olmasıdır.
KADIN VE ERKEK ÜREME SİSTEMİNDEKİ SPESİFİK SORUNLAR
DSÖ'nün detaylı raporunda, kadın üreme sisteminde kısırlığa neden olabilecek sorunlar arasında; tedavi edilmeyen cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar, güvenli olmayan kürtaj, doğum sonrası sepsis veya karın cerrahinin komplikasyonları nedeniyle oluşan tıkalı fallop tüpleri gibi tüp bozuklukları, rahim bozuklukları (miyomlar gibi), polikistik over sendromu gibi yumurtalık bozuklukları ve üreme hormonlarında dengesizliğe neden olan endokrin sistem bozuklukları sıralandı.
Erkek üreme sistemindeki olası sorunlara ilişkin tespitler ise şunlardır:
-
Üreme kanalının tıkanması: Meniyi taşıyan tüplerdeki (boşalma kanalları ve seminal veziküller) tıkanıklıklar, genellikle genital bölgedeki yaralanmalardan veya enfeksiyonlardan kaynaklanır.
-
Hormonal bozukluklar: Hipofiz bezi, hipotalamus ve testisler tarafından üretilen hormonlarda anormallikler (Testosteron gibi hormonlar sperm üretimini düzenler). Örnek olarak hipofiz veya testis kanserleri verilebilir.
-
Testislerin sperm üretememesi ve anormal sperm fonksiyonu: Varikosel veya kemoterapi gibi tıbbi tedaviler sperm üreten hücreleri bozabilir.
-
Yaşam tarzı faktörleri: Sigara, aşırı alkol tüketimi ve obezite gibi faktörler doğurganlığı olumsuz etkileyebilir.
-
Çevre kirleticileri ve toksinlere maruz kalmak: Bunlar gametler (yumurta ve sperm) için doğrudan toksik olabilir ve sayılarının azalmasına ve kalitelerinin düşmesine neden olabilir.
-
KISIRLIK VE TOPLUMSAL CİNSİYET EŞİTSİZLİĞİ
DSÖ, kısırlıkla mücadele etmenin cinsiyet eşitsizliğini azaltabileceği değerlendirmesine de yer verdi. Raporda, hem kadınların hem de erkeklerin kısırlık yaşayabileceği, ancak genellikle bir erkekle ilişkisi olan kadınların, kısır olup olmadıklarına bakılmaksızın, kısırlıktan muzdarip oldukları düşünüldüğü belirtildi.
Kısırlığın, özellikle kadınların yaşamları üzerinde şiddet, boşanma, toplumsal damgalanma, duygusal stres, depresyon, anksiyete ve düşük öz saygı gibi önemli olumsuz sosyal etkilere sahip olduğu vurgulandı. Bu gibi durumlarda, doğurganlık ve kısırlık konusunda eğitim ve farkındalık yaratma müdahalelerinin hayati önem taşıdığı belirtildi.
DOĞURGANLIK BAKIMINA ERİŞİMDE EŞİTSİZLİK
Raporda, kısırlığın önlenmesi, teşhisi ve tedavisini kapsayan doğurganlık bakımına eşit erişimin, özellikle düşük ve orta gelirli ülkelerde hala büyük bir zorluk olduğu belirtildi. Ayrıca, doğurganlık bakımının ulusal evrensel sağlık sigortası fayda paketlerinde nadiren önceliklendirildiğine dikkat çekildi.
DSÖ, "Her insanın, ulaşılabilir en yüksek fiziksel ve ruhsal sağlık standardına sahip olma hakkı vardır" ilkesine vurgu yaparak, kısırlığın bu temel insan haklarının gerçekleşmesini engelleyebileceğini belirtti.
Kısırlık yönetimi ve doğurganlık bakımı hizmetlerine; heteroseksüel çiftler, eşcinsel partnerler, yaşlılar, cinsel ilişkide olmayan bireyler ve kanserden kurtulanlar gibi belirli tıbbi rahatsızlıkları olanlar da dahil olmak üzere çok çeşitli kişilerin ihtiyaç duyabileceği aktarıldı.
